Tiểu sử
Nguyễn Hữu Ba sinh ra tại làng Đạo Đầu, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị và qua đời tại Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 1997, hưởng thọ 83 tuổi. Mặc dù sinh ra tại Quảng Trị, sự nghiệp của ông gắn bó mật thiết với cố đô Huế.
Từ khi còn nhỏ, Nguyễn Hữu Ba đã bộc lộ năng khiếu âm nhạc đặc biệt. Năm 8 tuổi, ông bắt đầu học đàn và đến năm 16 tuổi, ông đã có thể thu âm nhạc cổ vào đĩa Beka của Đức. Năm 1932, ông có một bước tiến quan trọng khi áp dụng ký âm pháp Tây phương vào cổ nhạc Việt Nam tại Huế, một công trình được đánh giá cao và ghi nhận rộng rãi. Năm 1938, tài năng của ông được khẳng định khi ông đạt thủ khoa đàn nhị.
Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Nguyễn Hữu Ba tham gia cách mạng tại Huế, hoạt động cùng với các nhân vật như giáo sư Tôn Thất Dương Kỵ và kỹ sư Nguyễn Hữu Đính. Năm 1949, ông thành lập Tỳ Bà Trang, sau đổi tên thành Tỳ Bà Viện, nhằm chấn hưng và cải tổ âm nhạc cổ truyền. Những đóng góp của ông được triều đình Huế ghi nhận bằng việc trao tặng huy chương Long Bội Tinh và vinh danh chức Hàn lâm viện Đãi chiếu.
Năm 1956, ông bị giam giữ tại lao Thừa Phủ. Sau đó, ông chuyển vào Sài Gòn giảng dạy tại Trường Quốc gia Âm nhạc Sài Gòn và đảm nhận các vị trí quan trọng trong lĩnh vực lý thuyết âm nhạc tại các trường đại học Vạn Hạnh, Sài Gòn và Huế. Năm 1960, ông tiếp tục thành lập Viện Tỳ bà thứ hai tại Sài Gòn và Trung tâm Phục hưng quốc nhạc Việt Nam.
Sau khi Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam ra đời, ông sang Pháp vận động trí thức Việt kiều và làm đại diện cho Mặt trận. Năm 1964, ông cùng giáo sư Trần Văn Khê thực hiện hai đĩa nhạc Việt Nam cho UNESCO và đoạt giải thưởng đặc hạng. Sau sự kiện Tết Mậu Thân (1968), gia đình ông chuyển vào Sài Gòn.
Năm 1970, ông trở lại Huế làm Giám đốc Trường Quốc gia Âm nhạc Huế và cùng năm đó, ông hướng dẫn đoàn nghệ thuật âm nhạc cổ truyền biểu diễn thành công tại Osaka, Nhật Bản. Sau năm 1975, ông làm việc tại Phân viện Nghiên cứu âm nhạc Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Những đóng góp của Nguyễn Hữu Ba cho nền âm nhạc Việt Nam được Nhà nước ghi nhận bằng việc phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú năm 1984. Ông cũng giữ các chức vụ Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh và Phó Chủ tịch Hội Âm nhạc Thành phố Hồ Chí Minh. Gia đình ông thành lập một cơ sở sản xuất đàn cổ tại quận Phú Nhuận, và ông cùng con gái mở lớp dạy đàn tranh.
Năm 1990, ông được tặng Huân chương Vì sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân và năm 1997, ông được truy tặng Huân chương Độc lập hạng Nhì. Tên ông được đặt cho một con đường tại Huế, một sự ghi nhận cho những đóng góp to lớn của ông cho nền âm nhạc Việt Nam.
