Tiểu sử
Chu Thúy Quỳnh, sinh ra vào ngày 10 tháng 10 năm 1941 tại xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội, là một người con của dòng họ Chu Văn An, một danh nhân nổi tiếng của Việt Nam. Năm 14 tuổi, bà đã vượt qua kỳ thi tuyển vào Đoàn Ca múa nhân dân Trung ương, cùng thời điểm với Xuân Quỳnh.
Sau khi quân đội Pháp rút khỏi Hải Phòng, bà cùng Xuân Quỳnh đã có buổi biểu diễn đầu tiên tại đây. Tiếp theo đó, bà đã tham gia vào các chuyến công tác dài ngày ở Tây Bắc và các vùng nông thôn để biểu diễn trong giai đoạn Cải cách ruộng đất ở miền Bắc Việt Nam.
Năm 1958, Chu Thúy Quỳnh chính thức bắt đầu học múa. Năm 1960, bà được giao vai chính trong vở kịch múa "Tấm Cám", một trong ba vở kịch múa đầu tiên của Việt Nam. Trong suốt thập niên 1960, bà là một diễn viên múa chính của Đoàn ca múa nhân dân Trung ương, với nhiều tác phẩm múa nổi tiếng như "Cánh chim và ánh mặt trời" (Thái Ly), "Tiếng gọi quê hương", "Gặp gỡ bên mâm pháo",...
Trong thời gian này, bà đã cùng đoàn biểu diễn ở nhiều nơi trên chiến trường miền Nam, bao gồm Quân khu 4 và các vùng giáp ranh chiến sự. Bà cũng đã có cơ hội biểu diễn ở nhiều quốc gia trên thế giới như Nhật Bản, Pháp, Cuba và Algeria. Đặc biệt, bà đã nhiều lần được biểu diễn trước Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Năm 1983, ở độ tuổi ngoài 40, Chu Thúy Quỳnh đã đến Ấn Độ để nghiên cứu múa cổ điển. Sau thời gian tu nghiệp tại đây, bà trở về Việt Nam và đảm nhận vị trí Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc Trung ương. Năm 1994, bà được bầu làm Tổng thư ký Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam khóa II và tiếp tục giữ chức vụ này trong khóa tiếp theo. Đến Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam lần thứ IV, chức vụ Tổng thư ký được đổi thành Chủ tịch, và bà Chu Thúy Quỳnh tiếp tục được tín nhiệm bầu giữ chức vụ này, bà tiếp tục đảm nhận chức vụ này tại khóa V và VI. Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam lần thứ VII, nhiệm kỳ 2020–2025, Nghệ sĩ nhân dân Phạm Anh Phương đã kế nhiệm chức vụ này. Bà cũng là Đại biểu Quốc hội Việt Nam trong bốn khóa: IV, VIII, IX và X, đồng thời là nữ Đại biểu Quốc hội đầu tiên của ngành Múa Việt Nam. Hiện tại, bà là Phó Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam – Ấn Độ tại Hà Nội, và là một trong những người sáng lập cũng như Ủy viên Hội Cứu trợ Trẻ em Tàn tật Việt Nam.
Ngoài công tác quản lý, Chu Thúy Quỳnh còn có nhiều đóng góp trong lĩnh vực nghệ thuật. Với vai trò biên đạo múa, bà đã sáng tác nhiều tác phẩm được đánh giá cao và nhận được các giải thưởng của Hội nghệ sĩ múa, bao gồm "Hoa Tràng An", "Vũ khúc đàn T'rưng", "Hương xuân", "Trống hội", "Những cô gái Việt Nam",... Bà cũng là một nhà nghiên cứu phê bình múa, tác giả của nhiều giáo trình múa và các công trình nghiên cứu. Trong vai trò tổng đạo diễn, bà đã chỉ huy nhiều chương trình lớn, bao gồm Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh; Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI, VII, VIII; Hội nghị cấp cao các nước nói tiếng Pháp; Hội nghị cấp cao các nước ASEAN; Cúp Bóng đá ASEAN Tiger 1998; Kỷ niệm 990 năm Thăng Long – Hà Nội (cùng với Phạm Thị Thành); Chương trình khai mạc và bế mạc Đại hội Thể thao Đông Nam Á 2003;...
Chu Thúy Quỳnh đã được Nhà nước Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân vào năm 1988. Bà cũng nhận được 4 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, 2 Huy hiệu Bác Hồ. Năm 1998, bà được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất. Năm 2001, bà được trao tặng Giải thưởng Nhà nước đợt II về văn học nghệ thuật. Ngày 17 tháng 6 năm 2010, bà được chính phủ Nhật Bản trao tặng Huân chương Mặt trời mọc, trở thành người thứ ba tại Việt Nam nhận được huân chương này, sau Thủ tướng Phan Văn Khải và Phó Thủ tướng Vũ Khoan. Năm 2015, bà nhận danh hiệu "Công dân thủ đô ưu tú". Đến năm 2017, bà tiếp tục được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt V về văn học nghệ thuật.
Đời tư
Năm 1964, Chu Thúy Quỳnh kết duyên với Nguyễn Mạnh Hùng, một đồng nghiệp trong lĩnh vực múa. Hai người gặp gỡ và nảy sinh tình cảm khi bà tham gia kỳ thi tuyển vào Đoàn Ca múa Nhân dân Trung ương. Họ có một con trai chung, Nguyễn Hải Linh, sinh năm 1968, hiện là Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam và đã được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.
Năm 1983, Chu Thúy Quỳnh nhận được học bổng sang Ấn Độ để nghiên cứu múa. Tuy nhiên, chỉ chưa đầy một năm sau, Nguyễn Mạnh Hùng đột ngột qua đời. Năm 1984, Chu Thúy Quỳnh được Nhà nước vinh danh Nghệ sĩ ưu tú, và Nguyễn Mạnh Hùng cũng được truy tặng danh hiệu này.
